Tajemnicze wnętrze ludzkiego ciała od stuleci stanowiło przedmiot domysłów i wzbudzało zainteresowanie nie tylko wśród medyków. Jedną z możliwości dogłębnego ujrzenia tego, co kryje się w ciele człowieka, była sekcja zwłok. Pierwsze autopsje były przeprowadzane już w XIV wieku, początkowo we Włoszech, później zaś i w innych krajach europejskich. Te specyficzne widowiska były ogólnodostępne, a za partycypację w takim pokazie pobierana była niewielka opłata, uzależniona od płci zmarłego. Niestety, z powodu ograniczonej liczby uczestników sekcji, tylko nieliczni mieli możliwość obejrzenia tego pokazu, jakim niewątpliwie jest teatr anatomiczny.
Sekcja zwłok wraz z widownią
W związku ze sporym zainteresowaniem, od początku siedemnastego stulecia, zaczęły powstawać teatry anatomiczne przeznaczone do pokazywania sekcji zwłok. Oczywiście, poza zaspokajaniem ciekawości widzów, autopsje były wykonywane w celach naukowych i służyły szkoleniu przyszłych medyków. Teatr anatomiczny posiadał specyficzną strukturę ułatwiającą dokładną obserwację badania pośmiertnego. Kilkupiętrowa widownia miała eliptyczny kształt i okalała stół sekcyjny, który znajdował się w centralnym punkcie najniższego poziomu. Pierwsze tego typu konstrukcje były składane na miejscu, dopiero później zaczęto wznosić specjalne budynki służące do oglądania sekcji. Jako ciekawostkę można dodać, że pierwszy pokaz anatomiczny w Polsce został przeprowadzony w 1613 roku w Gdańskim Gimnazjum Anatomicznym, które było znanym ośrodkiem badań medycznych. Przedmiotem tej autopsji były zwłoki noworodka, który urodził się z wieloma wadami genetycznymi.
Organizacja badania pośmiertnego
Zmarły, którego doczesne szczątki podlegały badaniu, najczęściej był skazańcem powieszonym w przededniu rozpoczęcia sekcji. Po wykonaniu wyroku zwłoki były przewożone wprost do teatru, a za ich dostarczenie odpowiedzialny był medyk, który przeprowadzał pokaz. Podczas autopsji lekarz głośno komentował wykonywane przez siebie czynności i opisywał widoczne organy czy układy. W czasach tych nie znano odzieży ochronnej ani zasad antyseptyki. Sekcje były wykonywane bez rękawiczek czy fartuchów, a sam prowadzący nie przywiązywał większej wagi do higieny.
Pokazy anatomiczne najchętniej przeprowadzano w okresie zimowym, kiedy niskie temperatury sprzyjały zachowaniu „świeżości” przedmiotu badań. Z tego też powodu często czekano z wykonaniem planowanych egzekucji na chłodniejsze pory roku. Nie ograniczano się również do przeprowadzenia jednej sekcji. Autopsje takie były wykonywane wielokrotnie w ciągu kilku dni – dopóki postępujący rozkład zwłok nie wymusił ich pogrzebania.
Teatr anatomiczny i jego widzowie
Teatr anatomiczny umożliwiał zgromadzenie szerszego audytorium oraz uporządkowanie i segregację widzów. Obecna na pokazie publiczność była stłoczona w zwartym tłumie. Stojący ramię w ramię widzowie mieli możliwość podtrzymania osób, które omdlały w czasie trwania tego widowiska. Wszyscy uczestnicy sekcji stali za barierkami, obowiązywał też ścisły porządek zajmowania miejsc. Najlepsze stanowiska, tuż przy stole sekcyjnym, były okupowane przez miejscowych prominentów. Tuż za nimi ustawiali się studenci medycyny i felczerzy, natomiast pozostali uczestnicy gromadzili się na najwyższym poziomie teatru.
Świadkami tego widowiska mogli być wszyscy zainteresowani, którzy wykazali się wystarczającym hartem ducha. Początkowo, do oglądania sekcji dopuszczano jedynie mężczyzn, jednakże w połowie XVII wieku również panie uzyskały taką możliwość. Pokazowe autopsje często miały miejsce w czasie karnawału i ferii zimowych na uczelniach medycznych. Wydarzenia te gromadziły rzesze mieszkańców okolicznych miejscowości, stwarzając okazję do organizowania spotkań towarzyskich, bali i koncertów.