Procesy zachodzące w ciele po śmierci część 3

Autoliza

Autoliza jest procesem rozkładu komórek oraz narządów wewnętrznych, którego przyczyną jest działanie enzymów wewnątrzkomórkowych. Komórki mózgu są najbardziej podatne na autolizę, gdyż zaczynają się rozkładać już kilka minut po zgonie. Następnymi organami są wątroba i nerki. Po upływie dwóch do trzech godzin rozpoczyna się proces hemolizy, czyli rozpadania czerwonych krwinek, a po dobie lub dwóch niemożliwe staje się oznaczenie grupy krwi metodami bezpośrednimi. Kolejnym następstwem autolizy jest zwiększona przepuszczalność naczyń, czego skutkiem jest brudno brunatne zabarwienie błony wewnętrznej naczyń tętniczych. Zmiany te są szczególnie widoczne w narządach o dużej zawartości enzymów np. trzustka i żołądek.

Gnicie

Jak zostało już wspomniane, autoliza spowodowana jest działaniem enzymów wewnątrzkomórkowych, natomiast gnicie następuję wskutek działalności bakterii gnilnych, obecnych w przewodzie pokarmowym, w drogach oddechowych, a także na skórze. Podobnie jak w przypadku wszelkich zmian zachodzących w ciele po śmierci, tak samo w przypadku gnicia, jego proces zależny jest od temperatury i wilgotności otoczenia. Proces gnicia cechuje się duża zmiennością, w związku z czym trudno jest scharakteryzować pewne stałe elementy. Najczęściej widoczną oznaką gnicia jest zielonkawe zabarwienie, pojawiające się w okolicach prawego dołu bioder (mniej więcej na wysokości wyrostka robaczkowego), po około 12-36 godzinach po śmierci. Później obejmuje ono skórę całego brzucha oraz pozostałe ciało. Kolejnym etapem gnicia, który można zidentyfikować po około 60 godzin po śmierci jest pojawienie się dużej ilości gazów gnilnych, powodujących znaczne powiększenie rozmiarów zwłok. Stan ten określany jest mianem gigantyzmu gnilnego Caspera.

Utrwalające zmiany pośmiertne

Zmiany pośmiertne mogą mieć charakter utrwalający, najczęściej z celowego działania człowieka, rzadziej ze względu na przypadkowe działanie środowiska, w którym przebywają zwłoki przez dłuższy czas. Przykład celowego działania człowieka? Zakład pogrzebowy odbierający ciało zmarłego przechowuje je w specjalnych chłodniach, w których panuje niska temperatura. W celu skutecznego zapobieżenia procesom gnilnym należy przechowywać zwłoki w temperaturze poniżej 4 stopni Celsjusza, dzięki czemu powstrzymany jest rozwój i rozmnażanie bakterii gnilnych, a ponad to znosi się częściowo działanie autolityczne enzymów własnych ustroju. Im niższa temperatura, tym proces rozkładu ciała jest wolniejszy. Z informacji uzyskanych z domów pogrzebowych, w temperaturze 1-4 stopnie Celsjusza przechowuje się ciała do półtora – dwóch tygodni. Powyżej tego czasu raczej praktykuje się zamrażanie ciała, czyli przechowywanie go w specjalnych komorach chłodniczych, gdzie panuje temperatura poniżej zera stopni. Przeniesienie ciała do miejsca o wyższej temperaturze ponownie rozpoczyna procesy rozkładu. Do utrwalających zmian pośmiertnych zaliczamy:

– strupieszczenie,

– przeobrażenie tłuszczowo-woskowe,

– przemiana w torfowiskach (przeobrażenie torfowiskowe).

Strupieszczenie

Strupieszczenie, określane częściej terminem mumifikacja, polega na znacznej i radykalnej utracie wody z ciała zmarłego, zanim jeszcze rozpoczną się procesy gnilne prowadzące do rozkładu zwłok. Takie zmiany prowadzą najczęściej do istotnej zmiany masy ciała zwłok, która redukuje się nawet o 85%. Proces mumifikacji zachodzi w dość ściśle określonych warunkach, otoczenia w którym znajdują się zwłoki musi być stosunkowo ciepłe, przewiewne, a także suche, taki miejscem może być strych. W polskich warunkach proces pełnego strupieszczenia praktycznie jest nieobserwowalny, ale rozważając teoretyczne możliwości, pełna mumifikacja zwłok osoby dorosłej musiałaby trwać co najmniej rok lub dłużej. W sprzyjających warunkach może nastąpić nawet w ciągu kilku tygodni. Choć tkanki uległy utrwaleniu to zmumifikowane zwłoki są nietrwałe i mogą zostać bardzo łatwo uszkodzone, szczególnie w sposób mechaniczny. Jako ciekawostkę można dodać fakt, iż mumifikacja pozwoliła na rozpoznanie zmian gruźliczych w  utrwalonych tkankach egipskich faraonów.